Na polskim rynku sterowników PLC, kontrolerów PAC oraz komputerów przemysłowych panuje stabilna sytuacja. Jak wynika z badania, rynek ten stale się rozwija, na co mają wpływ m.in. postępująca automatyzacja przemysłu, spadek cen tytułowych produktów oraz coraz większe ich możliwości techniczne i funkcjonalne. W związku z tym krajowi dostawcy nie mają większych powodów do narzekań na bieżącą koniunkturę i optymistycznie patrzą w przyszłość.
Z uwagi na funkcjonalność i szeroki zakres zastosowań wykorzystywanie sterowników PLC (Programmable Logic Controller) czy kontrolerów PAC (Programmable Automation Controller) w procesach przemysłowych jest obecnie standardem. Podobnie ma się rzecz z komputerami przemysłowymi ? IPC (Industrial PC), które coraz częściej stają się centralnym elementem całego systemu sterowania, niezależnie od ich współpracy ze sterownikami.
Jak wyjaśnia Bogusław Krasuski, Sales Manager Channel & Panel w firmie Omron, na rynku już od dłuższego czasu można zaobserwować coraz powszechniejsze wykorzystanie sterowników PLC/PAC czy IPC. O ile jeszcze 5 lat temu nie było to tak oczywiste, obecnie nikt nie podchodzi do zagadnienia sterowania maszynami lub procesami bez wykorzystania wspomnianych urządzeń. Coraz większe możliwości sterowników, znaczny spadek ich ceny oraz wejście na rynek nowego pokolenia użytkowników przyzwyczajonych do rozwiązań opartych na technologii mikroprocesorowej, powodują stały wzrost liczby aplikacji z ich wykorzystaniem.
Zdaniem Piotra Adamczyka, menedżera produktów GE/Emerson w firmie ASTOR, rynek PLC/PAC/IPC w Polsce to rynek kilku globalnych dostawców automatyki, którzy nadają tempo rozwoju. Jest przestrzeń także dla rozwoju mniejszych dostawców PLC/PAC. W Polsce bardzo dynamiczny rozwój widoczny jest od około 4?5 lat w segmencie produkcji dyskretnej. Na tle Europy Polska nie wypada źle, ale jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia, aby osiągnąć taki poziom automatyzacji, jak nasi zachodni sąsiedzi. Widać, że branża dyskretna jest bardzo atrakcyjnym obszarem do działań ? rośnie liczba uruchamianych małych i średnich systemów sterowania. Nowi klienci i nowe rynki to nowe oczekiwania, które wymuszają na producentach nowe spojrzenie na dostarczane produkty. Dalsza minimalizacja urządzeń, większa wydajność, otwartość komunikacyjna, prostsza integracja z safety i motion, ekonomiczna redundancja, integracja PLC z IPC w jednym urządzeniu przemysłowym czy coraz bardziej popularna możliwość komunikacji z chmurą ? te technologie w ostatnich latach rozwijają się i będą rozwijać bardzo dynamicznie.
Kryteria wyboru
O ile jeszcze kilka lat temu jedynym kryterium wyboru sterowników programowalnych była cena, to obecnie pozostaje ona oczywiście istotnym czynnikiem, jednak w coraz większym stopniu klienci podczas decyzji zakupowej kierują się również innymi kryteriami.
Jak wynika z przeprowadzonej ankiety redakcyjnej, najważniejszymi kryteriami branymi pod uwagę przy wyborze sterowników PLC są niezawodność i czas bezawaryjnej pracy (76%) oraz łatwość programowania (62%). Ok. 40% respondentów wskazało na cenę, a ok. 30% na markę producenta, wbudowaną obsługę interfejsów komunikacyjnych oraz możliwość łatwego doboru modułów dodatkowych. W dalszej kolejności znalazły się: moc obliczeniowa i pamięć sterownika, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, szeroki wachlarz dodatkowych funkcji związanych ze sterowaniem oraz termin dostawy (rys. 1).
Z kolei w opinii wszystkich sondowanych dostawców głównym kryterium branym pod uwagę przez klientów podczas wyboru sterowników programowalnych jest wbudowana obsługa interfejsów komunikacyjnych. Zdaniem ok. 80% dostawców dla klientów ważne są także niezawodność i czas bezawaryjnej pracy, cena oraz marka producenta, a także łatwość programowania.
Jak zauważa Bartłomiej Kiełczewski z firmy Induprogress, polski rynek znacząco zbliża się do rozwiązań będących standardem na rynkach Europy Zachodniej. Klienci z tych krajów wymusili zmiany w kierunku rozwiązań safety, motion w układach sieciowych przy zachowaniu konkurencyjności w cenie produktu finalnego. Nawet proste jednostki PLC muszą obecnie mieć szeroką gamę portów komunikacyjnych, często opartych na rozwiązaniach EtherCAT, aby sprostać wymaganiom programistów i inżynierów aplikacyjnych. Czas pracy inżyniera automatyka stał się niezwykle istotny i kosztowny, stąd ciągłe dążenie dostawców tych urządzeń, aby ich programowanie i konfiguracja były możliwie proste i intuicyjne.
Mikro na czele
Jak wynika z odpowiedzi udzielonych przez ankietowanych, najczęściej wybieranymi rodzajami sterowników, kontrolerów i innych rozwiązań do systemów sterowania są mikrosterowniki (od 16 do 128 punktów We/Wy), które uzyskały 62% wskazań. Ok. 40% respondentów wskazało na sterowniki średnie (od 129 do 512 punktów We/Wy), a ok. 20% na sterowniki oparte na technologiach PC oraz sterownikach dużych (powyżej 512 punktów We/Wy). Jak wynika z badania, rzadziej wybierane są nanosterowniki (do 15 punktów We/Wy), systemy embedded oraz sterowniki tworzone na potrzeby danej aplikacji (rys. 2).
Główny odbiorca ? przemysł maszynowy
Z odpowiedzi udzielonych przez ok. 60% sondowanych użytkowników wynika, że głównym odbiorcą sterowników PLC, kontrolerów PAC, a także komputerów przemysłowych (IPC) jest przemysł maszynowy. Tego zdania są również wszyscy ankietowani dostawcy.
Co trzeci respondent wskazał na branżę spożywczą i chemiczną, a co czwarty na przemysł celulozowo-papierniczy, ochronę środowiska, sektor rafineryjno-petrochemiczny oraz wodno-kanalizacyjny, gdzie tytułowe rozwiązania sprawdzają się w obszarze sterowania pompami, kontroli poziomu w zbiornikach, pomiarów przepływu, ciśnienia i temperatury, monitorowania rurociągów itp.
Jeśli chodzi o pozostałych odbiorców PLC, PAC oraz IPC, w dalszej kolejności znalazły się: branża energetyczna, farmaceutyczna, automatyka budynkowa, ciepłownictwo, a także przemysł metalurgiczny oraz przetwórstwo minerałów.
W opinii obu ankietowanych grup najbardziej perspektywicznymi branżami będącymi w ciągu najbliższych 2?3 lat nabywcami sterowników PLC, PAC oraz IPC są przemysł maszynowy, automatyka budynkowa, branża energetyczna, farmaceutyczna oraz spożywcza.
Popularny język drabinkowy
Z przeprowadzonej ankiety wynika, że najbardziej popularnym językiem programowania PLC jest język drabinkowy (LAD) ? twierdzi tak 90% respondentów. Na drugim miejscu znalazł się język bloków funkcyjnych (FBD) ? 62% wskazań, a na trzecim język tekstu strukturalnego (ST) ? 34% wskazań. Mniejszym zainteresowaniem cieszą się następujące języki: listy instrukcji ? IL (24%), SFC (15%), CFC (5%) oraz własny producenta ? dedykowany (5%).
Najchętniej wybierane moduły i protokoły
Okazuje się, że najczęściej wykorzystywanymi modułami w sterownikach PLC są moduły wejść i wyjść dyskretnych ? tego zdania są wszyscy ankietowani. Sporą popularnością cieszą się również moduły wejść i wyjść analogowych (86%) oraz komunikacyjne (57%). Dużo rzadziej klienci decydują się na moduły: wejść temperaturowych (20%), szybkich liczników (15%), sterowania ruchem (13%), pozycjonujące (10%) oraz regulacji ciągłej ? Fuzzy, PID (5%).
Z kolei najchętniej wybieranymi protokołami komunikacyjnymi używanymi w sterownikach PLC, PAC oraz IPC są: Ethernet (82%), Profibus (64%), Modbus (62%), Serial RS-232/RS-485 (38%), EtherCAT (34%), 4-20 mA/0-10 VDC (24%), CANopen (15%), HART (10%) oraz DeviceNet (5%).
Aplikacje
Bazując na wynikach ankiety, można stwierdzić, że aplikacjami, w których najczęściej są używane sterowniki PLC, PAC oraz komputery przemysłowe, są przede wszystkim proste sterowanie procesem (81%), małe maszyny (72%), duże procesy, łącznie ze sterowaniem wsadowym (62%), systemy bezpieczeństwa oparte na standardowych komponentach od SIL1 do SIL3 (34%), a także urządzenia z kilkoma osiami (28%) ? rys. 3.
Opinie o dostawcach
Zdaniem respondentów jakość usług i kompetencje krajowych dostawców tytułowych rozwiązań zasługują na ocenę dobrą (72%) lub nawet bardzo dobrą (28%), m.in. z uwagi na krótkie czasy dostaw, dostępność części zamiennych, dobry suport. W opinii ankietowanych krajowi dostawcy dysponują dużą wiedzą, mają spore kompetencje, oferują szeroki wachlarz rozwiązań w rozsądnych cenach, jak również wsparcie techniczne oraz dostęp do szkoleń. Według kilku ankietowanych krajowi dostawcy, mimo dużej wiedzy, często nie radzą sobie z rozwiązywaniem bardziej złożonych problemów (jeśli chodzi o szczegóły rozwiązań, zwracają się wówczas z zapytaniem do producenta).
Co do zakresu usług oferowanych przez dostawców ? zarówno tych odpłatnych, jak i bezpłatnych ? jest on obecnie bardzo szeroki i obejmuje najczęściej takie świadczenia, jak: wsparcie przy projektowaniu i realizacji systemów, subskrypcja oprogramowania, pomoc przy doborze rozwiązań, konsulting techniczny, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny, szkolenia techniczne, prezentacje nowości, audyty pracujących systemów itd.
Plany zakupowe
Jeśli chodzi o prognozy zakupu sterowników PLC/kontrolerów PAC w ciągu najbliższych 12 miesięcy, to w przypadku 54% ankietowanych sytuacja nie ulegnie zmianie w porównaniu z wcześniejszym okresem. 28% respondentów zamierza w tym czasie zwiększyć budżet na ten cel, m.in. ze względu na ciągły rozwój firmy oraz rozbudowę instalacji.
Pozostały odsetek osób zamierza przeznaczyć mniej środków na zakup tytułowych produktów, m.in. z uwagi na planowaną mniejszą liczbę modernizacji maszyn czy posiadanie kompletnego już systemu.
Powołując się na wyniki sondażu, w ciągu najbliższych 12 miesięcy 20% respondentów zamierza nabyć komputer przemysłowy, w przeciwieństwie do 57% osób, które nie mają w planach jego zakupu. Warto dodać, że 23% ankietowanych zastanawia się nad jego nabyciem, ale jeszcze nie podjęli ostatecznej decyzji w tej sprawie.
Z deklaracji 72% uczestników badania wynika, że kupując sterowniki PLC, PAC lub komputery przemysłowe, skorzystają z oferty tego samego producenta, u którego w przeszłości nabywali wymienione produkty. Pozostali ankietowani odpowiedzieli, że zdecydują się na zakup tytułowych rozwiązań niekoniecznie oferowanych przez tego samego producenta. Jak zaznaczają, nie ma to dla nich większego znaczenia, jeśli tylko produkty spełniają założenia techniczne.
Branża jest w dobrej kondycji
Jak wynika z odpowiedzi udzielonych przez dostawców, w ciągu ostatnich 12 miesięcy wzrosła (75%) lub pozostała bez zmian (25%) liczba sprzedanych przez nich komputerów przemysłowych, w porównaniu z okresem wcześniejszym.
Identycznie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o sterowniki PLC/kontrolery PAC ? w 75% przypadków zwiększyła się ich sprzedaż, a w 25% nie uległa zmianie.
Jak podkreślają sami dostawcy, bieżąca koniunktura w obszarze sterowników programowalnych na polskim rynku jest dobra (58%) lub nawet bardzo dobra (42%). Głównymi przyczynami takiego stanu rzeczy są m.in.: nieustająca automatyzacja procesów, która pociąga za sobą obniżenie kosztów produkcji czy zwiększenie wydajności zakładu, ciągłe zapotrzebowanie na systemy sterowania, nieustanny rozwój przemysłu, rosnąca rola automatyki, liczne modernizacje starszych obiektów oraz duża liczba inwestycji.
Jak tłumaczą ankietowani, wieloletnie braki i zaległości w automatyzacji wciąż powodują ciągły wzrost zapotrzebowania na sterowniki programowalne stosowane do kontroli procesów, obsługi maszyn. Tak korzystna sytuacja panująca na rynku ma również związek ze wzrostem świadomości klientów w zakresie zastosowania omawianych rozwiązań oraz korzyści z tego płynących.
Jak przewidują prawie wszyscy ankietowani dostawcy, w ciągu najbliższego roku zwiększy się sprzedaż sterowników programowalnych, na co ma wpływ m.in. postępująca automatyzacja zakładów przemysłowych, rozwój technologii, spadek cen sterowników w następstwie rosnącej konkurencji, doskonały współczynnik ceny do jakości oferowanych sterowników programowalnych, jak również coraz większe ich możliwości techniczne i funkcjonalne. W opinii pozostałych respondentów sprzedaż nie ulegnie zmianie (rys. 4).
Raport powstał w oparciu o dane uzyskane z ankiety przeprowadzonej wśród czytelników magazynu Control Engineering Polska. Oprócz tego przy tworzeniu raportu bazowano na informacjach pochodzących od dostawców/producentów PLC/PAC/IPC.
Raport nie odzwierciedla pełnego obrazu rynku.
Agata Abramczyk