Na polskim rynku sterowników PLC, kontrolerów PAC oraz komputerów przemysłowych panuje stabilna sytuacja. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Control Engineering Polska, rynek ten stale się rozwija, skutecznie opierając się wszelkiego rodzaju kryzysom gospodarczym. Krajowi dostawcy nie mają większych powodów do narzekań na bieżącą koniunkturę czy poziom zadowolenia swoich klientów, którzy dobrze oceniają ich kompetencje i są zadowoleni z jakości oferowanych przez nich usług. Dla użytkowników ważne są przede wszystkim niezawodność i czas bezawaryjnej pracy oferowanych produktów.
Na rodzimym rynku działa kilkudziesięciu dostawców omawianych w raporcie produktów, przyciągając klientów bogatą ofertą produktową. Coraz bardziej funkcjonalne i zaawansowane technicznie komputery przemysłowe, a także sterowniki programowalne w ciągu ostatnich lat przeszły wielką metamorfozę, stając się niezastąpionymi narzędziami stosowanymi obecnie w wielu dziedzinach życia.
Bogusław Krasuski, Marketing Manager z firmy Omron Electronics podkreśla, że od początku lat 70., kiedy zaczęto na szerszą skalę stosować sterowniki PLC do kontroli maszyn i procesów w przemyśle, rynek automatyki przemysłowej przeszedł istną rewolucję: ? Rozwój technik komputerowych i coraz szersze możliwości mikroprocesorów spowodowały, że obecnie wykorzystanie takich urządzeń stało się bezdyskusyjnym standardem. Obecnie znaleźliśmy się w punkcie, gdzie projektant ma do wykorzystania całą gamę urządzeń sterowania maszynami i procesami ? szeroka oferta sterowników PLC, PAC czy systemów IPC zapewnia wybór najbardziej optymalnych rozwiązań.
Mateusz Wądzyński, inżynier wsparcia technicznego z firmy Simex, sięga pamięcią do czasów sprzed ponad 40 lat, kiedy firma Bedford Associates wprowadziła na rynek pierwszy sterownik PLC. Przez ten czas producenci nieprzerwanie odpowiadają na potrzeby klientów, udoskonalając swoje produkty oraz zwiększając ich możliwości i funkcjonalność. W dużej mierze dzięki temu sterowniki PLC cieszą się tak stabilną pozycją na rynku automatyki.
Główni odbiorcy oraz kryteria wyboru
Z ankiety przeprowadzonej przez redakcję Control Engineering Polska wynika, że w opinii użytkowników najważniejszymi odbiorcami sterowników PLC, kontrolerów PAC oraz komputerów przemysłowych (IPC) są przede wszystkim przemysł maszynowy, branża spożywcza oraz energetyka (wykres 1). Jak się okazuje, nasi eksperci mają podobne zdanie na ten temat. Między innymi Mateusz Wądzyński z Simex uważa, że niesłabnące zapotrzebowanie na te produkty windują trzy wymienione branże. Oprócz nich do miana znaczącego odbiorcy pretenduje z pewnością automatyka budynkowa (wskazana przez 23% użytkowników oraz 29% dostawców). Powodem jest to, że inteligentne budynki wymagają niezawodnych systemów sterowania, a niezawodność to niewątpliwie duża zaleta sterowników programowalnych.
To właśnie niezawodność i czas bezawaryjnej pracy zostały uznane przez ankietowanych za najważniejsze czynniki mające wpływ na wybór sterowników (wykres 2).
Zdaniem Krzysztofa Gołąba, kierownika działu automatyki i napędów z firmy Multiprojekt, wyznacznikiem niezawodności jest długość i rodzaj gwarancji, jaką oferują dostawcy. Nie jest problemem kupić produkt, którego gwarancja wygasa po upływie roku i w razie problemów klient skazany jest na płatny serwis czy wymianę sprzętu na nowy.
Według Mateusza Wądzyńskiego oprócz niezawodności i odporności, kluczowej w trudnych warunkach, w jakich pracują sterowniki, klienci zwracają baczną uwagę na funkcjonalność oraz odpowiednie wsparcie techniczne i dostępność.
? Wśród wielu odbiorców zauważalna jest również tendencja do kupowania raczej sterowników sprawdzonych niż nowości rynkowych. Jest to ruch jak najbardziej zrozumiały, gdyż pozwala redukować koszty związane ze szkoleniem kadry oraz wdrażaniem nowego oprogramowania, nie wspominając o rabatach dla stałych klientów ? mówi przedstawiciel firmy Simex.
Odpowiedzi sondowanej grupy użytkowników wyraźnie pokazują przywiązanie do tego samego producenta. 80% ankietowanych poinformowało nas, że jeżeli w przyszłości będą kupować sterowniki, kontrolery lub komputery przemysłowe to skorzystają z oferty najprawdopodobniej tego samego producenta.
Jeżeli chodzi o koszty produktu, to zdaniem Krzysztofa Gołąba pojawiające się sygnały o kryzysie gospodarczym powodują, że klienci rozglądają się za rozwiązaniami, które są tańsze od dotychczas przez nich stosowanych. W takich sytuacjach cena staje się jednym (lecz nie jedynym) z kluczowych czynników decydujących o zakupie produktu. Z naszego sondażu wynika, że cena jest trzecim co do ważności kryterium, którym kierują się ankietowani.
Ponadto, jak zauważa Paweł Nowak, kierownik Działu Technicznego z firmy VIX Automation, niezależnie od wielkości systemu dla klientów najważniejsze są aspekty związane z ceną i dostępnością modułów w przypadku awarii. Cenione jest też wsparcie techniczne oferowane bezpośrednio u dystrybutora. Dla klientów istotna jest również łatwość programowania i serwisowania aplikacji. Klienci kierują się własnymi preferencjami, ukierunkowanymi na konkretne rozwiązania do ich aplikacji. Ważne jest jednak, aby oferowane produkty i usługi (wparcie techniczne) miały wysoką jakość.
? Do zakupu zachęca również bezpłatna pomoc w doborze sprzętu do aplikacji i pomoc techniczna w trakcie tworzenia projektu. Klienci chętnie korzystają także z bezpłatnych szkoleń organizowanych przez dostawców. Mają wtedy świadomość, że zakup sprzętu nie wiąże się w pierwszych miesiącach z dodatkowymi kosztami. Oczywiście możliwości techniczne urządzeń są również ważne, ale w przypadku, gdy projektant już wie, czego zamierza użyć do aplikacji czy urządzenia, zaczyna szukać sprzętu, który jest łatwy w obsłudze, niezawodny i w odpowiedniej cenie ? uważa Krzysztof Gołąb.
Warto podkreślić, że za najbardziej perspektywiczne branże, będące w ciągu najbliższych miesięcy/lat nabywcami sterowników PLC, PAC oraz komputerów przemysłowych, zostały uznane przez ankietowanych: przemysł maszynowy, automatyka budynkowa, branża spożywcza, energetyczna i farmaceutyczna, a także ochrona środowiska i sektor wodno-kanalizacyjny.
W kręgu zainteresowań klientów
Większość (62%) sondowanych użytkowników najczęściej decyduje się na zakup sterowników średnich (od 129 do 512 punktów We/Wy). Połowa osób biorących udział w badaniu najchętniej wybiera mikrosterowniki (od 16 do 128 punktów We/Wy), a jedna czwarta ankietowanych za najbardziej popularne uznaje sterowniki duże (powyżej 512 punktów We/Wy). Mniejszym zainteresowaniem cieszą się sterowniki oparte na technologiach PC, nanosterowniki (do 15 punktów We/Wy), systemy embedded oraz sterowniki tworzone na potrzeby danej aplikacji.
Najbardziej popularne sterowniki mikro znajdują się w ofercie wszystkich dostawców, którzy wzięli udział w naszej ankiecie. 85% z nich ma do zaoferowania swoim klientom sterowniki średnie, 81% ? sterowniki nano, a 67% ? sterowniki duże.
W opinii 89% użytkowników najbardziej popularnym językiem programowania PLC jest nadal język drabinkowy (LAD). W dalszej kolejności zostały wymienione następujące języki: bloków funkcyjnych (FBD) ? 57% oraz tekstu strukturalnego (ST) ? 37%. Typowania dostawców przedstawiają się bardzo podobnie. Ich zdaniem trzy wymienione języki programowania PLC są obecnie niekwestionowanymi liderami.
Przyjrzyjmy się teraz najchętniej wybieranym protokołom komunikacyjnym. Okazuje się, że w dalszym ciągu prym wiedzie Ethernet. Uważa tak 78% użytkowników oraz 81% dostawców. Ankietowani użytkownicy twierdzą, że ważne są także takie protokoły, jak: Profibus (62%), Modbus (43%), Serial RS-232/RS-485 (34%), 4-20 mA/010 VDC (29%) oraz CANopen (18%). Natomiast zdaniem dostawców popularnymi protokołami są: Modbus (71%), Serial RS-232/RS-485 (57%), Profibus (48%), 4-20 mA/010 VDC (33%), CANopen (29%), a także EtherCAT (10%).
Natomiast najczęściej wykorzystywanymi modułami w sterownikach PLC są przede wszystkim moduły wejść i wyjść dyskretnych oraz analogowych (wykres 4).
Użytkownicy o dostawcach
Z ankiety redakcyjnej wynika, że kompetencje krajowych dostawców PLC, PAC i IPC oraz jakość oferowanych przez nich usług zostały przez użytkowników ocenione dobrze (61%) lub nawet bardzo dobrze (30%). Jedynie 9% osób uważa, że zasługują oni na ocenę negatywną.
Ankietowani doceniają przede wszystkim takie aspekty, jak: doskonałe przygotowanie merytoryczne, bardzo dobry poziom wiedzy technicznej, duże zaangażowanie inżynierów wsparcia technicznego w rozwiązywanie problemów dotyczących konkretnej aplikacji, fachowe doradztwo przy wyborze produktu, dostęp do dobrej kadry inżynierskiej, dostępność sprzętu, szeroki wybór produktów, poziom porównywalny jak w innych krajach europejskich itd. Natomiast niezadowolona grupa narzeka głównie na: niskie kompetencje serwisu, brak wsparcia technicznego, długi czas realizacji zamówienia, niedobór informacji w języku polskim oraz brak darmowych szkoleń.
Bieżąca koniunktura i prognozy na przyszłość
86% dostawców jest zdania, że bieżąca koniunktura sterowników programowalnych na polskim rynku jest dobra. 10% uważa, że jest bardzo dobra, a 4% uznaje ją za złą.
W opinii Dominika Szewczyka, specjalisty ds. aparatury kontrolno-pomiarowej z firmy Introl, omawiane urządzenia obecnie stosowane są właściwie w każdym zakładzie produkcyjnym, dlatego potencjał rynku jest ogromny. Coraz większe wymagania dotyczące zaawansowanej funkcjonalności oraz jakości powodują ciągły rozwój tej grupy produktów.
Według dostawców czynnikami wpływającymi na poprawę sytuacji sprzedażowej są: ciągły rozwój rynku, stała potrzeba modernizacji istniejących aplikacji w celu zwiększenia wydajności, rozbudowa parku maszynowego oraz linii produkcyjny, coraz przystępniejsze ceny, duże możliwości produktów, odporność branży na kryzys, ciągły rozwój techniczny itd. Wśród sondowanych pojawiają się pojedyncze opinie, że rynek ten jest hamowany głosami o nadchodzącym bądź powracającym kryzysie.
? Aktualnie można zauważyć spowolnienie zarówno na rynku sterowników PLC/PAC, jak i w całej branży automatyki przemysłowej. Jest to spowodowane przede wszystkim problemami branży motoryzacyjnej i budowlanej, które mają duży wpływ na gospodarkę ? mówi Krzysztof Getko, szef produktu HMI, PLC, SCADA z firmy Schneider Electric Polska. ? W Schneider Electric nie odczu-
wamy jednak mocno tego kryzysu. Dzięki umiejętnemu połączeniu oferty PLC/PAC z innymi rozwiązaniami, w szczególności z zakresu rozdziału i monitoringu energii, jesteśmy w stanie stworzyć unikalne rozwiązania, pozwalające na znaczne ograniczenie zużycia mediów w zakładach produkcyjnych. To właśnie szeroka oferta produktowa, wspierająca sprzedaż PLC/PAC, umożliwia przetrwanie ciężkiego okresu w gospodarce oraz zaistnienie w świadomości projektantów i użytkowników końcowych jako solidny partner w dziedzinie automatyki przemysłowej.
Jak jednak wynika z zebranego przez redakcję materiału, wśród dostawców przeważają głosy o stabilności bądź ciągłym rozwoju rynku związanego z produktami omawianymi w raporcie. Opinie o kryzysie w omawianych sektorach należą do rzadkości.
Zresztą liczby mówią same za siebie. W ciągu ostatnich 6 miesięcy liczba sprzedanych przez ankietowanych dostawców PLC i PAC ? w porównaniu z okresem wcześniejszym ? wzrosła (80%) lub pozostała bez zmian (20%). Natomiast sprzedaż komputerów przemysłowych pozostała bez zmian (53%), wzrosła (42%) bądź zmalała (5%).
Większość dostawców patrzy z optymizmem w przyszłość, prognozując, że sprzedaż sterowników programowalnych w ciągu najbliższego roku: zwiększy się (67%) lub pozostanie bez zmian (29%). Tylko 4% przewiduje, że sprzedaż się zmniejszy.
Z kolei, jak pokazuje wykres 3, ponad połowa użytkowników (55%) deklaruje, że ich plany zakupowe sterowników PLC oraz kontrolerów PAC na najbliższe półrocze pozostaną bez zmian. Ponad 70% ankietowanych nie zamierza również kupować większej ilości komputerów przemysłowych. Chcą utrzymać podobny poziom zakupów jak w ostatnich 6 miesiącach. Natomiast zwiększeniem zakupu IPC jest zainteresowana co dziesiąta osoba.
Głównymi czynnikami wpływającymi na na poprawę sytuacji sprzedażowej PLC, PAC i IPC są przede wszystkim: rozbudowa fabryki, rozwój i przebudowa linii w zakładzie, napływ nowych zleceń, modernizacje obiektów, wzrost obrotów przedsiębiorstwa, stały trend automatyzacji procesów przemysłowo-produkcyjnych, coraz większa funkcjonalność produktów itd.
Przy okazji warto wspomnieć o opinii dostawców na temat wpływu rozwoju komputerów przemysłowych na rynek sterowników programowalnych. 38% uważa, że ma on wpływ, ale tylko w części aplikacji, 33% twierdzi, że ma on duży wpływ, a pozostała część (29%) jest przekonana, że rozwój komputerów przemysłowych nie ma żadnego wpływu na rynek sterowników. Zapytaliśmy również dostawców, czy PLC/PAC oraz IPC to podzespoły, na bazie których można budować ofertę firmy. Oto, jakie otrzymaliśmy odpowiedzi: zdecydowanie tak (62%), raczej tak (24%), raczej nie (10%), zdecydowanie nie (4%).
Trendy i nowości
? Trend, który obserwujemy od kilku lat to ciągłe podnoszenie wydajności oferowanych urządzeń. Wraz ze wzrostem mocy obliczeniowych oraz szybkości pracy kontrolerów dostawcy są w stanie integrować w urządzeniach nowe funkcje. Bardzo szybki rozwój technologii teleinformatycznych jest także widoczny na rynku automatyki. W najbliższym czasie kontrolery będzie można konfigurować i programować za pomocą chmury, a dostęp do danych diagnostycznych i konfiguracyjnych urządzeń będziemy mieli z poziomu smartfonów i tabletów, które cały czas mamy przy sobie. To ma ogromne znaczenie dla optymalizacji kosztów serwisu i zarządzania systemami pracującymi w bardzo dużym rozproszeniu ? twierdzi Piotr Adamczyk, menedżer produktu z firmy Astor. Jego zdaniem początek roku 2013 obfitował w nowości u kluczowych dostawców automatyki na rynku.
Według obserwacji Lechosława Szkudlarka z firmy B&R Automatyka Przemysłowa do lamusa odchodzą sterowniki programowane tylko w języku drabinkowym, choć nadal jest to najbardziej popularny język. Dzisiejsze narzędzia inżynierskie do programowania wspierają co najmniej kilka języków (np. w B&R Automation Studio jest ich aż dziewięć ? LAD, ST, SFC, IL, FBD, CFC, Automation Basic, ANSI C oraz C++). Dodatkowo program może być też generowany z takich narzędzi jak MATLAB Simulink czy MapleSim. Ponadto konieczność zdalnej obsługi systemu sprawiła, że interfejs szeregowy został wyparty przez Ethernet, a serwery WWW, FTP, VNC oraz możliwość wysyłania e-maili występują nawet w bardzo prostych sterownikach. ? Coraz większego znaczenia nabiera możliwość integracji funkcji bezpieczeństwa (Safety) oraz redundancja CPU, którą w sterownikach B&R realizuje się za pomocą standardowych modułów. Bardzo istotne są również diagnostyka i serwis systemu dla użytkowników końcowych. Niemal każdy sterownik B&R po wgraniu programu ma wbudowany graficzny interfejs diagnostyczny oparty na web serwerze. Dzięki niemu można uzyskać bardzo szczegółowe informacje na temat pracy systemu, bez specjalistycznej wiedzy i bez oprogramowania narzędziowego, używając jedynie przeglądarki internetowej ? tłumaczy Lechosław Szkudlarek.
Z kolei Bogusław Krasuski z Omron Electronics zwraca uwagę na jeszcze jeden aspekt, o którym warto wspomnieć przy okazji rozważań o trendach: ? Automatyka przemysłowa rozwija się i jednocześnie zmieniają się zasady panujące na rynku. Teraz coraz częściej to nie producenci, ale użytkownicy decydują o kierunkach i nowych koncepcjach w tym obszarze. Choć brzmi to banalnie, producenci, którzy mają ambicję odgrywać znaczącą rolę na rynku automatyki, muszą stworzyć system zbierania informacji na temat oczekiwań potencjalnych klientów i dopiero na tej podstawie opracowywać kierunki dalszego rozwoju.
Jako przykład niech posłuży oferowany przez firmę Omron system Platformy Automatyzacji SYSMAC, do tworzenia którego zaproszono ponad 4000 inżynierów i użytkowników z branży. Pozwoliło to zrozumieć oraz lepiej poznać oczekiwania i potrzeby użytkowników. Współpraca środowisk z różnych części świata zapewniła stworzenie systemu łączącego w sobie otwartość i różnorodność Europy z dokładnością Japonii. Wykorzystując zdobyte doświadczenie, firma może w tej chwili zaoferować w pełni zintegrowany system i unikalne oprogramowanie, gdzie sterowanie, napędy, roboty, systemy wizyjne i bezpieczeństwo tworzą jedną całość, jednocześnie pozostając otwarte na inne urządzenia.
Natomiast Andrzej Just, dyrektor marketingu i sprzedaży działu Automatyka Przemysłowa z firmy Mawos, za najbardziej spektakularną tegoroczną nowość na rynku sterowników PLC w Polsce uważa wprowadzenie przez firmę Siemens nowej generacji sterowników programowalnych SIMATIC S7-1500 wraz z nową zintegrowaną platformą inżynierską TIA Portal.
Raport powstał w oparciu o dane uzyskane z ankiety przeprowadzonej w czerwcu 2013 r. wśród czytelników miesięcznika Control Engineering Polska. Oprócz tego przy tworzeniu raportu bazowano na informacjach pochodzących od dostawców PLC, PAC i IPC. Raport nie odzwierciedla pełnego obrazu rynku.
