Darmowe oprogramowanie to kusząca propozycja. Umożliwia przeznaczenie ?projektowych dolarów? na wdrożenie lepszych układów sterujących i procedur. Istnieją darmowe systemy operacyjne (Linux), aplikacje sterujące procesami technologicznymi (ProcessViewBrowser ? http://pvbrowser.org) oraz narzędzia do tworzenia aplikacji (MySQL, GNU SQL, Apache Web server, PHP oraz Java IED). Rozwój Internetu oraz możliwość szybkiego i łatwego udostępniania programów przyczyniły się do powstania darmowego oprogramowania. Na skutek tego organizacje informatyczne (IT) są zmuszane do wyznaczenia specjalnych kategorii dotyczących darmowego oprogramowania. Trzy z nich, związane z opracowywaniem automatycznych systemów sterujących obejmują: prawa własności, całkowity koszt systemu oraz dopuszczalność zastosowanych rozwiązań.
Prawa własności: Trzeba pamiętać, że ?co właściciel daje, właściciel może odebrać?. Prawa, które dostajecie Państwo wraz z darmowym oprogramowaniem mogą zostać w każdej chwili cofnięte. Ostatnio właściciele MySQL, będącej darmową bazą danych SQL, powszechnie używaną przez organizacje informatyczne, zmienili licencję dystrybucyjną programu, zaskakując tym posunięciem wielu użytkowników i zmuszając ich do ponownego rozważenia zasadności posługiwania się MySQL. W przeciwieństwie do oprogramowania komercyjnego, w związku z nabyciem którego ponosi się koszty licencji użytkownika, ale tym samym zawiera się umowę z właścicielem, w przypadku darmowego oprogramowania jest się na łasce właściciela, który może nie ma szczególnej motywacji finansowej, żeby pozwalać użytkownikom na darmowe posługiwanie się programem bez końca.
Należy również rozważyć kwestię, kto tak naprawdę jest właścicielem programu. Jeśli program składa się z części opracowanych przez wiele stron, otrzymanie praw od jednego z autorów niekoniecznie musi oznaczać posiadanie pełnych praw. Większość darmowego oprogramowania jest tworzona na bazie innych darmowych programów, a łańcuch zależności własnościowych jest często bardzo skomplikowany. Na przykład ostatnia walka o prawa patentowe do aplikacji OPC może oznaczać, że jeśli posługujecie się Państwo darmowym oprogramowanie OPC, możecie być obarczeni całym ryzykiem prawnym i nie uzyskać żadnego wsparcia ze strony twórców aplikacji. Wasi doradcy prawni powinni przejrzeć wszystkie umowy licencyjne darmowego oprogramowania, abyście byli zabezpieczeni przed konsekwencjami prawnymi skorzystania z tego typu programów.
Nie należy mylić darmowego oprogramowania z oprogramowaniem otwartym. To są dwie różne kategorie. Darmowe oprogramowanie to takie, którego właściciel przekazuje prawa do jego użytkowania bezpłatnie. W przypadku oprogramowania otwartego właściciel publicznie udostępnia kod źródłowy. Darmowe oprogramowanie niekoniecznie musi być otwarte, a oprogramowanie otwarte niekoniecznie jest darmowe. Właściciel programu może rozpowszechniać kod źródłowy, ale bez praw do darmowego użytkowania bądź rozprowadzać program wykonywalny, ale bez rozpowszechniania kodu źródłowego.
Koszty całkowite: Program, to tylko mała część kosztów projektu. Podstawową zasadą jest, że koszty projektu i integracji systemów kategorii HMI, MES oraz Historian są od trzech do pięciu razy większe od kosztów licencji oprogramowania. Zaoszczędzenie na kosztach programu może okazać się nieznaczną kwotą w porównaniu z kosztami projektu, a jeśli darmowe oprogramowanie wymagać będzie szkoleń i wsparcia technicznego, może się okazać, że oszczędności nie ma wcale. Koszt to istotne kryterium. Decyzja o posługiwaniu się darmowym lub otwartym oprogramowaniem nie powinna być decyzją polityczną. Początkowo autorzy darmowego oprogramowania często wypowiadali się przeciwko oprogramowaniu komercyjnemu, a wcześni użytkownicy popierali ich nawet, jeśli funkcjonalność i stabilność tych programów nie spełniała wymogów standardów komercyjnych. Teraz większość organizacji IT porównuje funkcjonalność oprogramowania. Na przykład stan Massachusetts zmienił ostatnio główne wytyczne swojej polityki zaopatrzenia informatycznego: zamiast rozwiązań otwartego źródła, rozwiązania o otwartych standardach i takie, które oferują największą wartość.
Dopuszczalne standardy: W korporacjach większość działów informatycznych ma własne standardy dotyczące narzędzi i oprogramowania. Darmowe oprogramowanie musi współdziałać z resztą platformy programowej, a przynajmniej musi komunikować się ze standardowymi systemami korporacyjnymi. Ważne jest zagwarantowanie, że darmowe rozwiązanie jest dopuszczalne i kompatybilne z korporacyjnymi standardami informatycznymi. Nie chcemy przecież zarazić ?odpornego systemu korporacji?, wprowadzając obce ciało do infrastruktury IT.
Wprowadzenie pierwszej aplikacji MySQL do bazy danych zgodnej z systemem Oracle może być bardzo trudne.
Czasem darmowe oprogramowanie jest najlepszym rozwiązaniem. Należy się jednak upewnić, że:
-
naprawdę oferuje najlepszą wartość, a nie wynika to jedynie z dogmatów polityki firmy;
-
jesteście Państwo w posiadaniu pełnych praw do jego używania;
-
jesteście przygotowani do obsługi tego programu;
-
program odpowiada standardom korporacyjnym.
Dennis Brandl, dbrandl@brlconsulting.com, jest prezesem BR&L Consulting, firmy konsultingowej, specjalizującej się w rozwiązaniach informatycznych do celów produkcyjnych.